Datum: 11. april 2022.
Kako je sin vlasnika gostionice u Bukureštu sagradio najlepši hotel na Azurnoj obali, zašto na Karnevalu u Nici nije neobično ako se ismejavaju političari, i ko je podigao najveću rusku pravoslavnu crkvu izvan Rusije
Naš prvi pokušaj odlaska u Nicu početkom ove godine je propao, zato što je starija ćerka bila pozitivna na kovid. Evo nas mesec i po dana kasnije na putu za Budimpeštu, odakle postoji direktan let za Nicu. Ponovo se susrećemo sa problemom zvanim “mađarski carinici” o kojem sam pisao pre par meseci u reportaži iz Budimpešte. I ovog puta smo čekali smo više od dva sata i gotovo zakasnili na let.
Po sletanju u Francusku niko vam ne traži pasoš, a još manje dokaze o vakcinaciji i negativne PCR testove, koje smo uredno pripremili.
U Nici, dok šetamo ka restoranu u starom delu grada, pored nas prolazi karnevalska povorka, u toku je čuveni Karneval, četvrti po veličini na svetu, posle Rija, Venecije i Nju Orleansa. Gledamo parodije na mnoge političke i javne ličnosti današnje Francuske, pa i na račun samog predsednika Emanuela Makrona. Slične prizore video sam na Riječkom karnevalu pre tačno dve godine, uoči pandemije. Tada sam razmišljao, kao i danas, koliko smo mi daleko od svega toga i koliko su naši političari više u 19. nego u 21. veku.
Sutradan odlazim u najbližu radnju za iznajmljivanje bicikala i krećem u obilazak grada na dva točka.
Prva tačka mi je Saborni hram Ruske pravoslavne crkve, najveća pravoslavna crkva u Zapadnoj Evropi. Sagrađena je 1912. godine, po projektu M.T. Preobraženskog, a pod patronatom cara Nikolaja Drugog. Nakon Oktobarske revolucije i ubistva Romanovih, do 2011. hram je bio pod jurisdikcijom Ruske pravoslavne crkve zapadne Evrope, koja je pod kontrolom Carigradske patrijaršije. Nakon dugogodišnjeg spora, sud u Francuskoj doneo je odluku da se crkva vrati u posed zvanične Ruske pravoslavne crkve sa sedištem u Moskvi. Vrt Saborne crkve krasi spomenik sina ruskog cara Aleksandra Drugog, Nikolaja, koji je živeo samo 22 godine. Car je voleo Nicu, zna se da je došao čim je železnica stigla u grad, 1864, i da je bio oduševljen tamošnjom klimom. Romansa Rusa i Francuske rivijere traje od Romanovih i njihovih dvorana, kneževa i boljara, do novih ruskih milijardera poput Andreja Meljničenka. Hiljade Rusa dolazi povremeno ili se stalno naselilo u Nici, Kanu, Monaku, Mentonu i susednom Sanremu u Italiji.
Na Keju Sjedinjenih Američkih Država nalazi se kopija Kipa slobode, postavljena 2014, naspram zgrade Opere Azurne obale.
A na mestu gde je danas Opera, 1776. godine nalazilo se Drveno pozorište. Nakon petnaestak godina promenjeno mu je ime u – Kraljevsko. Grad Nica pod pokroviteljstvom kralja Šarla Feliksa kupio je 1826. godine staru zgradu Kraljevskog pozorišta, srušilo je, i nakon dve godine sagradilo novu, reprezentativnu. U njemu je organizovan veliki bal za kralja Vitorija Emanuela Drugog (do 1860. Nica je bila deo italijanske Kraljevine Sardinije pod dinastijom Savoja), tu je u čast posete pozorištu cara Napoleona Trećeg orkestrom dirigovao Johan Štraus lično, prilikom druge posete pozorištu Napoleon Treći doveo je ruskog cara Aleksandra Drugog. Treći put pozorište menja ime u Théâtre Impérial, da bi od 1870. nakon što je Francuska izgubila rat od Pruske i posle pada Napoleona Trećeg postalo – Théâtre Municipal.
Dvadeset trećeg marta 1881, tokom izvođenja opere Lučija od Lamermura, curenje gasa izazvalo je tragičan požar i zgrada je izgorela do temelja. Današnja zgrada Opere otvorena je 1885. Verdijevom Aidom.
Na Engleskoj promenadi, nedaleko od kopije Kipa slobode, nalazi se i obelisk Neuf Lignes Obliques (Devet kosih linija). Postavljen je 2011. povodom 150. godišnjice Sporazuma u Torinu kada je Nica, do tada deo Kraljevine Sardinije, pripala Francuskoj.
Inače, Engleska promenada je dobila ime po britanskim aristokratama koji su početkom 19. veka dolazili u Nicu u velikom broju da uživaju u savršenoj klimi. Oni su i predložili da se uz more sagradi šetalište. Engleska promenada bila je mesto terorističkog napada 14. jula 2016, kada je tokom proslave francuskog nacionalnog praznika Dana pada Bastilje Tunišanin Muhamed Buhlel kamionom teškim 19 tona vozeći velikom brzinom uleteo u masu ljudi. Ubio je 84 a ranio njih 458 ljudi.
U miru parka koji okružuje Vilu Masenu na Engleskoj promenadi, tik uz Hotel Negresko, o kome će kasnije biti reči, nalazi se memorijal posvećen žrtvama terorističkog napada 14. jula 2016. Izložene su fotografije uglavnom mladih ljudi, različitih vera i rasa, među njima i nekoliko Tunišana, kao svedočanstvo bezumlja terorista.
Park Saša Sosno dobio je ime po slavnom francuskom vajaru estonskog porekla čija je udovica Maša, tri godine nakon njegove smrti, poklonila Nici veliki broj umetnikovih radova. Parkom dominira džinovska Četvrtasta glava, skulptura u kojoj se nalazi gradska biblioteka a koja je napravljena prema radu slavnog umetnika.
Svaki put u ovakvim prilikama zapitam se zašto u našim gradovima nema skulptura savremene umetnosti (častan izuzetak je sjajna skulptura Mrđana Bajića na pasareli kod beogradske Beton hale), nego se sve završava na kipovima banalnog realizma poput Jaše Tomića, Laze Kostića, Mihajla Pupina, kralja Petra Prvog i Koste Hadžija u Novom Sadu ili pak Nikolaja Romanova u Beogradu.
Na obali mora, odmah pored stare luke, nalazi se spomenik poginulima u Prvom svetskom ratu. Visok je 32 metra što ga čini jednim od najvećih u Francuskoj. Na njemu su table sa imenima 3665 građana Nice poginulih u Prvom svetskom ratu, sa strane su stubovi posvećeni rodovima Francuske armije, a spomeniku su naknadno dodata i obeležja u spomen poginulima u Drugom svetskom ratu.
Sa tvrđave Belanda na brdu iznad Nice pruža se sjajan pogled na grad i more. Sagrađena je 1825. na mestu ranijih utvrđenja, u vreme dok je Nica još pripadala Italijanima. Kažu da je Napoleon Treći, kad se popeo na Belandu, rekao: “Ovo je najlepši pogled koji sam u životu video!”
Takav pogled imaju i pokojnici u ovom gradu. Odmah pored katoličkog, na brdu se nalazi Jevrejsko groblje. Oba su nastala krajem 18. veka, kada je Napoleon zabranio sahranjivanja u portama crkava i sinagoga.
Jevrejsko groblje govori i o vremenu kad je Nica ponovo pripala Italiji 1940. godine. Pošto pod Musolinijem nije bilo organizovanog Holokausta kao na teritorijama koje su okupirali Nemci, veliki broj Jevreja iz Francuske našao je utočište u ovom gradu. S padom Musolinija i u Nicu ulaze Nemci, pa je veliki broj Jevreja nakon toga završio u koncentracionim logorima.
Za kraj, priča o Hotelu Negresko. Anri Negresku, sin rumunskog gostioničara, napustio je Bukurešt kada je imao 25 i došao na Francusku rivijeru. Kao direktor kazina u Nici, shvatio je da je gradu potreban luksuzan hotel za najelitniju klijentelu. Hotel Negresko otvoren je 1913. uoči Prvog svetskog rata. Priča se da je luster od 16.309 kristala poručio iz čuvene firme “Baccarat” preko cara Nikolaja Trećeg, ali je isporuku sprečila Oktobarska revolucija.
Tokom Prvog svetskog rata hotel je pretvoren u bolnicu i Negresku je posle rata bankrotirao, pa je bio primoran da građevinu proda jednoj belgijskoj kompaniji. Ubrzo je i umro u Parizu u 52. godini. Hotel i njegova slava nadživeli su ga više od sto godina. Za vreme terorističkog napada na Engleskoj promenadi lobi hotela je služio za trijažu povređenih. Sada, 109 godina od svečanog otvaranja, Hotel Negresko je sinonim za eleganciju i luksuz i spomenik kratkotrajnom francuskom snu jednog mladog Rumuna.
Robert Čoban / Objavljeno 24.03.2022 u nedeljniku Vreme